Sjof, Frits komen uit een gezin van dertien kinderen. Oorspronkelijk stond hun ouderlijk huis in Libeek. Zes jongens en zeven meisjes. Ze worden geboren in een boerengezin en zich al snel zelf nuttig te maken binnen het kleine boerenbedrijf. ”Een stuk of vijf koeien, varkens, kippen en een tuin”, herinnert Sjof zich de omvang van de boerderij. “Bedoeld om ons gezin ervan te laten leven. Een keer per week brood bakken en met kermis een vlaai.”

KOEJONG

Frits is een echte ‘koejong’. Maar weet van aanpakken. Bij Jef Wetzels zaliger gaat hij kersen plukken en vindt al snel werk als knecht. Wat hij combineert met twee dagen per week les aan de landbouwschool in Gronsveld. Sjof lacht: “Huh, als ik van de lagere school in Sint Geertruid afga, vraagt Sjefke Bartels, toenmalige schoolhoofd, aan mij ‘En noe da..?’ Ik vertel hem over de landbouwschool. Daar heeft hij nog nooit van gehoord.”

Het was alle dagen werken. Van ’s morgensvroeg tot ’s avonds. “Nou ja ’s avonds? Vaak liggen we al om 20 uur in bed. Televisie is er nog niet.”, weet Frits. “Op een mooie zomeravond tref je dorpsgenoten bij de kapel aan de put. Daar maak je dan een praatje mee.”

ZELFVOORZIENEND

In het gezin Bartels moesten vele monden worden gevuld. Het kleine boerenbedrijf moest groeien. Dus werd er een perceel land gepacht van de baron van Mheer. “Hij bezit een lang lint grond, dat hij in kleine stukken van zo’n anderhalve hectare verpacht. We verbouwen er graan, bieten en aardappelen op. We runnen dit kleine boerenbedrijf om het huishouden recht te houden.”

Als de ene na de andere het ouderlijk nest verlaat, wordt het pachtperceel gebruikt voor aardbeienteelt. “Om 6 uur ’s morgens beginnen we met plukken. Daarna met paard en kar naar de veiling in Gronsveld. Opbrengst? Een paar dubbeltjes of kwartjes per kistje. Omgerekend in euro is dat maximaal 10 eurocent. Later haalt Dassen uit Gronsveld de pluk verse oogst op en biedt ze ter veiling aan.” Naast aardbeien worden er kersen geteeld. De garantie dat er alle dagen werk is en blijft. 

DE COMMIEZE

Ons kent ons binnen Moerslag en Libeek. Wat van pas komt als bevriende dorpsgenoten bij de ‘commieze’ werken. “‘Nonk Pierre is bij de voedselcommissie. De Belgen smokkelen suiker en boter en wij gaan de grens over om kleren en schoenen te kopen. Aan Huskesboom is een uitkijkpost. Maar omdat het jongens van hier zijn, weten we wanneer voor ons de kust veilig is. Om zo onze nieuwe schoenen veilig over de grens mee te nemen. Geklede schoenen om naar de vroegmis, hoogmis en het lof aan te trekken. Drie kerkdiensten op zondag. Tussendoor is het werken en tijd voor een beetje vertier.” Frits schiet in de lach. “We hadden maar één fiets. In de fruitweide leren we om de beurt fietsen. Die zondagmiddag wil Lisa ook eens proberen. Als ze onder de pruimenboom doorfietst, pakt ze zich van schrik aan de takken van de boom vast en glijdt de fiets onder haar door. En daar hangt Lisa dan.”

ZONDAGSGELD

“Iedere zondag krijgen we zondagsgeld. Twee gulden en vijftig cent. Dat is nu één euro. Onze vader is trots als we op maandagmorgen lieten zien dat we nog vijftig cent over hebben. Maar minder trots als we soldaatje spelen. Hay Rouschop is onze commandant. Met een van takken en touw gemaakt geweer op onze schouder marcheren we door het dorp. Als ik het ouderlijk huis passeer, zwaait plotseling de voordeur open. Daar staat mijn vader en gebiedt me om onmiddellijk te stoppen en doe maar liever je klompen aan, dan die onzin.”

KADER: GEBOORTE VAN JEAN

Een mooie anekdote is het wereldkundig worden van de geboorte van Jean, oudste zoon van Sjof en Annie. “Omdat Curfs telefoon heeft, bellen we daar de vroedvrouw op. In gezin Curfs krijgen ze dit gesprek mee. Toeval wil dat er iemand van Curfs vrijt met Maria van ons. Een zus. Als Jean geboren is en we het onze ouders willen vertellen, is dat geen nieuws meer. Ze weten het al van Maria.”

Daags na de geboorte wordt Jean gedoopt. Samen met peter en meter naar de kerk. Zonder doopfeest, babyshower of – borrel zoals dat tegenwoordig is.